داروهای ایجاد کننده کم شنوایی و وزوز گوش

کم‌شنوایی یکی از مشکلات شایعی است که می‌تواند بر کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارد. در حالی که بسیاری از مردم کاهش شنوایی را به افزایش سن یا عوامل ژنتیکی نسبت می‌دهند، مصرف برخی داروها نیز می‌تواند نقشی اساسی در این زمینه داشته باشد. به این دسته از داروها، داروهای اتوتوکسیک (Ototoxic) گفته می‌شود که می‌توانند به ساختارهای ظریف گوش داخلی آسیب رسانده و منجر به کاهش شنوایی موقت یا دائمی شوند.

با پیشرفت علم پزشکی و توسعه داروهای مختلف، بسیاری از این داروها به دلیل تأثیرات قوی و مؤثر خود در درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، برخی از آن‌ها دارای عوارض جانبی ناخواسته‌ای هستند که می‌تواند به سیستم شنوایی آسیب برساند. این آسیب ممکن است در ابتدا خفیف و غیرمحسوس باشد اما در صورت تداوم مصرف، می‌تواند به کاهش شنوایی غیرقابل بازگشت منجر شود.

سازوکار تأثیر داروهای اتوتوکسیک بر شنوایی
داروهای ایجادکننده کم‌شنوایی معمولاً از طریق مکانیسم‌های مختلفی به گوش داخلی آسیب می‌رسانند. برخی از آن‌ها باعث آسیب به سلول‌های مویی حلزون گوش می‌شوند که نقش مهمی در انتقال صدا به مغز دارند. برخی دیگر ممکن است روی جریان خون گوش داخلی تأثیر گذاشته و با کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های حساس، باعث مرگ سلولی شوند. علاوه بر این، برخی داروها بر عملکرد عصب شنوایی تأثیر گذاشته و سیگنال‌های صوتی را به درستی به مغز منتقل نمی‌کنند.

اهمیت آگاهی از داروهای اتوتوکسیک
شناخت داروهای مؤثر در ایجاد کم‌شنوایی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا در بسیاری از موارد، می‌توان با تغییر دوز مصرفی، جایگزین کردن داروها یا تحت نظر داشتن وضعیت شنوایی بیمار، از آسیب دائمی جلوگیری کرد. پزشکان و بیماران باید از عوارض احتمالی این داروها آگاه باشند و در صورت مشاهده علائم هشداردهنده‌ای مانند زنگ زدن گوش (وزوز گوش)، احساس فشار در گوش یا کاهش شنوایی تدریجی، سریعاً به پزشک مراجعه کنند.

دارو در دانش پزشکی به هر ماده‌ای که برای درمان٬ تسکین علائم٬ تشخیص بیماری و یا پیشگیری از آن به کار رود و بر ساختار یا کارکرد ارگانیسم زنده اثر می گذارد و پس از ورود به بدن عملکرد بدن را تصحیح کند٬ گفته می‌شود. مصرف دارو ممکن است به صورت خوراکی (قرص و شربت)، مالیدنی (پماد و قطره)، استنشاقی (از راه تنفس) و یا تزریقی (آمپول) باشد.معمولا یک دارو اثرات درمانی بسیار زیادی دارد ، اما هدف از مصرف آن تنها یکی از اثرات درمانیست. سایر نتایج  نامطلوب مصرف داروها عوارض جانبی نام دارد. 

در ادامه مقاله، به بررسی دقیق‌تر انواع داروهای ایجادکننده کم‌شنوایی، گروه‌های دارویی پرخطر، راهکارهای پیشگیری و نحوه مدیریت این عارضه خواهیم پرداخت.

آشنایی با داروهای اتوتوکسیک و تأثیر آن‌ها بر گوش

شنوایی یکی از مهم‌ترین حواس انسانی است که نقش کلیدی در ارتباطات و کیفیت زندگی افراد ایفا می‌کند. با این حال، برخی از داروها می‌توانند به‌طور مستقیم به سیستم شنوایی آسیب بزنند. این داروها که با نام داروهای اتوتوکسیک (Ototoxic Drugs) شناخته می‌شوند، قادرند به ساختارهای حساس گوش داخلی آسیب رسانده و منجر به عوارضی مانند کم‌شنوایی، وزوز گوش (Tinnitus) و سرگیجه شوند. شناخت این داروها و درک مکانیسم اثر آن‌ها می‌تواند در پیشگیری و مدیریت آسیب‌های شنوایی بسیار مؤثر باشد.

داروهای اتوتوکسیک و مکانیسم تأثیر آن‌ها بر گوش

داروهای اتوتوکسیک معمولاً از طریق تخریب سلول‌های مویی در حلزون گوش داخلی، کاهش جریان خون در گوش داخلی یا اختلال در عملکرد عصب شنوایی باعث کاهش یا از بین رفتن شنوایی می‌شوند. این داروها ممکن است اثرات موقت یا دائمی داشته باشند و شدت آسیب آن‌ها به دوز، مدت مصرف و حساسیت فردی بیمار بستگی دارد.

گروه‌های دارویی اتوتوکسیک

داروهای ایجادکننده کم‌شنوایی در گروه‌های مختلفی قرار می‌گیرند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزیدی

این گروه از آنتی‌بیوتیک‌ها به‌ویژه در دوزهای بالا یا مصرف طولانی‌مدت، می‌توانند باعث آسیب جدی به گوش داخلی شوند.
نمونه‌ها:

• جنتامایسین (Gentamicin)
• استرپتومایسین (Streptomycin)
• نئومایسین (Neomycin)
• توبرامایسین (Tobramycin)

مکانیسم اثر: این داروها باعث تخریب سلول‌های مویی حلزون گوش شده و در برخی موارد، به عصب وستیبولار (مربوط به تعادل) آسیب می‌زنند.

داروهای شیمی‌درمانی (سرطان‌زا)

برخی از داروهای مورد استفاده در شیمی‌درمانی به دلیل خاصیت سمی خود می‌توانند شنوایی را به‌طور دائمی تحت تأثیر قرار دهند.
نمونه‌ها:

• سیس‌پلاتین (Cisplatin)
• کاربوپلاتین (Carboplatin)

مکانیسم اثر: این داروها باعث تخریب سلول‌های مویی حلزون گوش و اختلال در عملکرد عصب شنوایی می‌شوند. خطر آسیب در دوزهای بالا بیشتر است.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)

داروهای رایج ضدالتهابی که به‌طور گسترده برای تسکین درد و التهاب استفاده می‌شوند، در دوزهای بالا می‌توانند شنوایی را تحت تأثیر قرار دهند.
نمونه‌ها:

• آسپرین (در دوزهای بالا)
• ایبوپروفن (Ibuprofen)
• ناپروکسن (Naproxen)

مکانیسم اثر: این داروها موجب کاهش جریان خون در گوش داخلی شده و در برخی موارد، باعث ایجاد وزوز گوش و کم‌شنوایی موقت می‌شوند.

 دیورتیک‌های قوی (داروهای ادرارآور)

این داروها که برای درمان فشار خون بالا، مشکلات کلیوی و نارسایی قلبی استفاده می‌شوند، می‌توانند به حلزون گوش آسیب برسانند.
نمونه‌ها:

• فوروزماید (Furosemide)
• بومتانید (Bumetanide)

مکانیسم اثر: این داروها باعث تغییرات در تعادل مایعات گوش داخلی شده و ممکن است باعث کم‌شنوایی موقت شوند.

جدول مقایسه داروهای اتوتوکسیک و اثرات آن‌ها

پیشگیری و مدیریت آسیب‌های ناشی از داروهای اتوتوکسیک

برای کاهش خطر آسیب‌های شنوایی ناشی از داروهای اتوتوکسیک، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

مشورت با پزشک: در صورت نیاز به مصرف داروهای اتوتوکسیک، باید درباره عوارض جانبی آن‌ها با پزشک مشورت کرد.
استفاده از حداقل دوز مؤثر: مصرف داروها در پایین‌ترین دوز ممکن و برای کوتاه‌ترین مدت می‌تواند از بروز عوارض شنوایی جلوگیری کند.
پایش شنوایی: بیمارانی که نیاز به مصرف طولانی‌مدت این داروها دارند، باید به‌طور منظم تحت آزمایش‌های شنوایی قرار گیرند.
جایگزینی داروها: در صورت امکان، می‌توان از داروهای جایگزین با خطر کمتر استفاده کرد.
کاهش مصرف داروهای غیرضروری: برخی داروهای ضدالتهابی و دیورتیک‌ها می‌توانند با سایر روش‌های درمانی جایگزین شوند.

داروهای اتوتوکسیک می‌توانند اثرات نامطلوبی بر سیستم شنوایی بگذارند و در برخی موارد، منجر به کم‌شنوایی دائمی شوند. این داروها از طریق تخریب سلول‌های مویی حلزون گوش، کاهش خون‌رسانی به گوش داخلی و تأثیر بر سیستم عصبی شنوایی، باعث اختلالات شنوایی مختلفی می‌شوند. آگاهی از این داروها و توجه به علائم هشداردهنده‌ای مانند وزوز گوش، احساس سنگینی گوش و کاهش تدریجی شنوایی، می‌تواند به پیشگیری و کنترل آسیب‌های شنوایی کمک کند. توصیه می‌شود بیماران و پزشکان پیش از مصرف این داروها، خطرات آن را ارزیابی کرده و در صورت نیاز، اقدامات لازم برای کاهش عوارض احتمالی را در نظر بگیرند.

دارو های ایجاد کننده کم شنوایی و وزوز گوش

بیش از 600 داروی تجویزی و بدون نسخه وجود دارد که می‌توانند به عنوان داروهای ایجاد کننده کم شنوایی باعث کم شنوایی و وزو گوش ، تحریک وزوز گوش، بدتر شدن وزوز گوش فعلی یا ایجاد صدای وزوز جدید شوند. در واقع، بیشتر کلاس های دارویی مقداری دارای اثرات ایجاد کننده وزوز هستند که در آن ها پخش است. به عنوان مثال، آنتی بیوتیک ها، مسکن ها، داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی، داروهای ضد مالاریا، داروهای ضد سرطان، و داروهای کنترل فشار خون همگی می توانند باعث وزوز گوش و یا کم شنوایی شوند.

در بیشتر موارد، وزوز ناشی از دارو یک عارضه جانبی حاد و کوتاه مدت است. اگر بیمار مصرف دارو را متوقف کند، علائم وزوز معمولاً کاهش می یابد. آشنایی با لیست کامل داروهای اتوتوکسیک ضروری نیست، اما دانستن اینکه کدام یک از آنها باعث ایجاد علائم دائمی وزوز گوش و کم شنوایی می شوند، می تواند شما را از ناامیدی زیادی نجات دهد.

علاوه بر کم شنوایی و وزوز گوش داروها می توانند با اثر بر سیستم تعادلی در گوش داخلی عدم تعادل و سرگیجه نیز ایجاد کنند.در این مقاله به بیان داروهای موثر بر سیستم گوش ، شنوایی و تعادل می پردازیم.

سمیت گوش چیست؟

سمیت گوش یک اصطلاح پزشکی است که به آسیب وارد شده به سلامت شنوایی فرد در نتیجه مصرف دارو اشاره دارد. داروهای اتوتوکسیک می توانند باعث مشکلات شنوایی مانند وزوز گوش، کاهش شنوایی یا حتی مشکلات تعادل شوند. بسیاری از داروهایی که معمولاً تجویز می شوند به عنوان سمیت گوش شناخته شده اند. در حالی که تشخیص زودهنگام برای جلوگیری از کم شنوایی و آسیب قابل توجه به سلامت شنوایی شما کلیدی است، اگر درمان نشود، علائم اتوتوکسیک می تواند دائمی شود.

داروهای اتوتوکسیک چیست و چگونه به شنوایی آسیب می‌زنند؟

داروهای اتوتوکسیک گروهی از داروها هستند که می‌توانند به ساختارهای حساس گوش داخلی آسیب رسانده و باعث کم‌شنوایی، وزوز گوش و مشکلات تعادلی شوند. واژه “اتوتوکسیک” از دو بخش “اتو” (گوش) و “توکسیک” (سمی) تشکیل شده است، به این معنا که این داروها خاصیت سمی برای گوش دارند.

سازوکار تأثیر داروهای اتوتوکسیک بر شنوایی:
۱. تخریب سلول‌های مویی حلزون گوش: این سلول‌ها مسئول دریافت امواج صوتی و تبدیل آن‌ها به سیگنال‌های عصبی هستند. برخی داروهای اتوتوکسیک مستقیماً این سلول‌ها را از بین می‌برند.
۲. اختلال در عملکرد عصب شنوایی: برخی داروها باعث ایجاد التهاب یا اختلال در سیگنال‌های الکتریکی عصب شنوایی می‌شوند.
۳. کاهش خون‌رسانی به گوش داخلی: داروهایی مانند دیورتیک‌ها می‌توانند جریان خون در حلزون گوش را کاهش داده و باعث آسیب دائمی شوند.

مصرف این داروها ممکن است منجر به کاهش شنوایی موقت یا دائمی شود که شدت آن بسته به نوع دارو، مدت مصرف و حساسیت فردی متفاوت است.

تأثیر داروهای اتوتوکسیک بر حلزون گوش و عصب شنوایی

حلزون گوش و عصب شنوایی دو بخش اصلی در سیستم شنوایی هستند که داروهای اتوتوکسیک می‌توانند آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهند:

تأثیر بر حلزون گوش (Cochlea)

حلزون گوش نقش اصلی در تبدیل امواج صوتی به سیگنال‌های عصبی دارد. برخی داروهای اتوتوکسیک، به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزیدی و داروهای شیمی‌درمانی، می‌توانند سلول‌های مویی این بخش را از بین ببرند و باعث ایجاد کم‌شنوایی فرکانس بالا شوند. این آسیب معمولاً غیرقابل بازگشت است و ممکن است به مرور زمان گسترش یابد.

تأثیر بر عصب شنوایی

برخی داروهای دیگر، مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و دیورتیک‌ها، باعث اختلال در عملکرد عصب شنوایی می‌شوند. این داروها معمولاً اثر موقتی دارند و در صورت قطع مصرف، شنوایی به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

نکته مهم: آسیب به حلزون گوش معمولاً دائمی است، اما آسیب به عصب شنوایی ممکن است برگشت‌پذیر باشد.

آیا آسیب دارویی به شنوایی دائمی است یا موقتی؟

تأثیر داروهای اتوتوکسیک بر شنوایی می‌تواند موقتی یا دائمی باشد که به نوع دارو و شدت آسیب بستگی دارد:

آسیب موقتی:

• داروهایی مانند آسپرین (در دوزهای بالا)، ایبوپروفن و برخی دیورتیک‌ها ممکن است باعث کم‌شنوایی موقت یا وزوز گوش شوند، اما با قطع مصرف دارو، علائم معمولاً برطرف می‌شوند.

آسیب دائمی:

• داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزیدی (جنتامایسین، استرپتومایسین) و داروهای شیمی‌درمانی (سیس‌پلاتین، کاربوپلاتین) می‌توانند باعث آسیب غیرقابل بازگشت به سلول‌های مویی حلزون گوش شوند.

تشخیص نوع آسیب:
در صورتی که علائم شنوایی پس از قطع مصرف دارو ادامه پیدا کند، احتمال آسیب دائمی وجود دارد و باید تحت بررسی پزشکی قرار گرفت.

فاکتورهای مؤثر بر شدت کم‌شنوایی ناشی از دارو

شدت کم‌شنوایی ناشی از داروهای اتوتوکسیک به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

نوع دارو و دوز مصرفی

• داروهای قوی‌تر مانند سیس‌پلاتین و جنتامایسین احتمال بیشتری برای ایجاد آسیب دائمی دارند.
• مصرف دوزهای بالای داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن می‌تواند باعث کم‌شنوایی موقت شود.

مدت زمان مصرف

• مصرف بلندمدت داروهای اتوتوکسیک خطر آسیب دائمی را افزایش می‌دهد.
• مصرف کوتاه‌مدت برخی داروها ممکن است فقط باعث اختلال موقت در شنوایی شود.

حساسیت فردی

• برخی افراد به‌طور ژنتیکی مستعد آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به داروهای اتوتوکسیک هستند.
• سن بیمار نیز تأثیرگذار است؛ کودکان و سالمندان حساسیت بیشتری به این داروها دارند.

وجود بیماری‌های زمینه‌ای

• بیماری‌های کلیوی و کبدی می‌توانند باعث افزایش سطح دارو در خون شده و خطر آسیب شنوایی را افزایش دهند.
• بیماری‌های قلبی و عروقی ممکن است جریان خون گوش داخلی را کاهش دهند و اثرات دارو را تشدید کنند.

مصرف هم‌زمان داروهای مختلف

• ترکیب داروهای اتوتوکسیک با یکدیگر یا همراه با سایر داروها می‌تواند خطر آسیب شنوایی را بیشتر کند.
• مثلاً مصرف هم‌زمان دیورتیک‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های اتوتوکسیک خطر کاهش شنوایی را افزایش می‌دهد.

پیشنهاد مهم: افرادی که نیاز به مصرف طولانی‌مدت داروهای اتوتوکسیک دارند، باید به‌طور منظم آزمایش‌های شنوایی انجام دهند و در صورت مشاهده علائم هشداردهنده، با پزشک مشورت کنند.

داروهای اتوتوکسیک می‌توانند از طریق آسیب به حلزون گوش و عصب شنوایی باعث کم‌شنوایی موقت یا دائمی شوند. شدت این آسیب به نوع دارو، دوز مصرفی، مدت مصرف، ویژگی‌های فردی و وجود بیماری‌های زمینه‌ای بستگی دارد. برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزیدی و داروهای شیمی‌درمانی معمولاً آسیب دائمی ایجاد می‌کنند، در حالی که برخی دیگر، مانند داروهای ضدالتهابی و دیورتیک‌ها، معمولاً فقط کم‌شنوایی موقت ایجاد می‌کنند.

آگاهی از این داروها، پایش شنوایی و مشورت با پزشک می‌تواند از بروز آسیب‌های غیرقابل برگشت جلوگیری کند. پزشکان نیز باید هنگام تجویز این داروها، گزینه‌های جایگزین را در نظر گرفته و در صورت امکان، داروهایی با خطر کمتر را انتخاب کنند.

چگونگی اثر دارو بر سیستم شنوایی

داروها دقیقاً چگونه به سلامت شنوایی شما آسیب می رسانند؟ اساساً، داروهای اتوتوکسیک می توانند به سلول های موی حسی که گوش داخلی شما را پوشانده اند، آسیب برسانند. این سلول های کوچک و بسیار ظریف  که نقش مهمی هم برای شنوایی و هم برای تعادل شما دارند ، اگر به طور دائم آسیب ببینند، برخی از افراد ممکن است هرگز عملکرد کامل را به دست نیاورند. به همین دلیل مهم است که با درک اثرات بالقوه هر دارویی که تجویز می کنید، از سمیت گوش جلوگیری کنید.

علائم مضر بودن دارو برای گوش

دارو های مضر برای گوش به دلیل ایجاد سمیت برای گوش مضر شناحته می شوند .علائم سمیت گوش ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شوند یا به تدریج شروع و کم کم زیاد شود. برای بسیاری از افراد، وزوز گوش اولین علامت قابل توجه است.

وزوز گوش به صورت صدای زنگ خفیف زنگ یا سوت در گوش‌ها یا سر زمانی که هیچ محرک خارجی وجود ندارد احساس می شود. برای اطلاع بیشتر در مورد وزوز گوش مقاله وزوز گوش را بخوانید.

پس در صورتیکه دارویی مصرف شود که اثر جانبی آن آسیب به سیستم شنوایی باشد ،اولین علامت  بروز وزوز باصدایی شبیه زنگ و یا سوت است. اگر شخص همچنان به مصرف دارو ادامه دهد کم شنوایی در ابتدا در فرکانسهای بالا رخ میدهد که برای فرد قابل درک شدن نیست و بنابراین تا زمانیکه فرد تحت آزمونهای شنوایی قرار نگیرد متوجه بروز کم شنوایی نمی شود.

با ادامه مصرف، آسیب به فرکانسهای دیگر هم وارد می شود و فرد متوجه بروز کم شنوایی می شود . در واقع فرد زمانی متوجه کم شنوایی می شود که بخش عمده ای از حلزون دچار آسیب شده است و در اغلب موارد دیگر این آسیب قابل درمان نیست.

در صورتیکه بعد از استفاده از دارو دچار علایمی مانند وزوز  ،  کیپ شدن گوش و یا سرگیجه شدید، با مراجعه به شنوایی شناس و مانیتورینگ وضعیت شنوایی از ایجاد کم شنوایی دایمی پیشگیری کنید.

سایر علائم سمیت گوش با دارو

• سردرد
• سرگیجه و عدم تعادل
• احساس پر بودن گوش ها
• ناتوانی در حرکت کامل سر
• اسیلوپسی
• مشکل در راه رفتن
• احساس بی ثباتی یا سبکی سر

داروهای ایجاد کننده سرگیجه

در صورتیکه دارویی مصرف شود که اثر جانبی آن آسیب به سیستم تعادلی باشد، اولین علامت  بروز سرگیجه متوسط به مدت 1 یا 2 روز است. این حالت با ادامه مصرف دارو علایم نامطلوب  پیشرفت می کند و علایمی مانند تهوع ،استفراغ و عدم تعادل نیز ایجاد می شود که به مدت 1 تا 2 هفته ادامه می یابد.

سرگیجه در حالت ایستاده،ناتوانی در نشستن و ایستادن با چشمان بسته یا در تاریکی از دیگر علایم سمیت سیستم تعادلی یا دارو است.در صورتیکه مصرف دارو همچنان ادامه یابد آسیب مزمن به سیستم تعادلی رخ می دهد که شامل عدم تعادل در هنگام راه رفتن و حرکت ناگهانی است.

شدت علائم سمیت گوش در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است به عوامل مختلفی که در ادامه بیان شده است بستگی داشته باشد

• مدت زمان مصرف داروی اتوتوکسیک
• میزان خسارتی که قبلاً ایجاد شده است.
• این که آیا آسیب سریع بوده است یا نه.
•  هر دو گوش یا فقط یک گوش مبتلا باشد.

لیست داروهای ایجاد کننده کم شنوایی

داروهای ایجاد کننده کم شنوایی داروهای سمی نامیده یم شوند .هنگامی که یک دارو سمی باشد، اثر سمی روی گوش یا منبع عصبی آن دارد. بسته به نوع دارو و دوز، اثرات داروهای اتوتوکسیک می تواند موقت یا دائمی باشد.

داروهای اتوتوکسیک زیر ممکن است باعث علائم دائمی وزوز گوش و همچنین بسیاری از مشکلات دیگر مرتبط با سلامت شنوایی شوند:

در ادامه لیست داروهای ایجاد کننده کم شنوایی آورده شده است:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
• آنتی بیوتیک های خاص، از جمله آمینوگلیکوزیدها
• داروهای خاص سرطان
• قرص های آب و دیورتیک های لوپ
• هورمون درمانی طولانی مدت
• داروهای مبتنی بر کینین

سایر داروهای رایج که می توانند باعث سمیت گوش شوند عبارتند از:

• برخی از داروهای ضد تشنج
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
• داروهای ضد اضطراب
• داروهای ضد مالاریا
• داروهای کنترل کننده فشار خون
• داروهای آلرژی
• داروهای شیمی درمانی، از جمله سیس پلاتین

داروهای ایجاد کننده وزوز گوش

بخارات، حلال ها

• سیکلوهگزان
• دی کلرومتان
• هگزان (بنزین)
• لیندان (Kwell)
• متیل کلرید
• متیل-n-بوتیل-کتون
• پرکلر-اتیلن
• استایرن
• تتراکلر اتان
• تولوول
• تری کلرواتیلن

آنتی بیوتیک های ایجاد کننده صدا در گوش

• آمینوگلیکوزیدها
• آمفوتریسین B
• کلرامفنیکل (کلرومیستین)
• مینوسیکلین (مینوسین)
• پلی میکسین B
• سولفونامیدها (Septra، Bactrim)
• وانکومایسین (وانکوسین)

داروهای ضد نئوپلاستی با عارضه وزوز گوش

• بلئومایسین (بلنوکسان)
• سیس پلاتین (پلاتینول)
• کربوپلاتین (پاراپلاتین)
• متوترکسات (روماترکس)
• نیتروژن خردل (Mustagen)
• وینبلاستین (ولبان) ادرارآور

دیورتیک ها عامل ایجاد وزوز گوش

• استازولامید (Diamox)
• بومتانید (Bumex)
• بندروفلوازید
• کلروتالیدون (Hygroton، Tenoretic)
• دیاپامید
• اسید اتاکرینیک (ادکرین)
• فوروزماید (Lasix)
• هیدروکلرتیازید (Hydrodiuril)
• متیل کلرتیزید (Enduron)

داروهای قلبی عامل سمیت و ایجاد وزوز

• سلیپرولول
• فلکائینید (Tambocar)
• لیدوکائین
• متوپرولول (لوپرسور)
• پروکائین آمید (Pronestyl)
• پروپرانولول (ایندرال)
• کینیدین (Quinaglute، Quinidex)

داروهای روان درمانی باعث صدای گوش

• آمی تریپتیلین (Elavil)

کلاس بنزودیازپین

آلپرازولام (زاناکس)

کلورازپات (Tranxene)

کلردیازپوکساید (لیبریوم)

دیازپام (والیوم)

فلورازپام (دالمان)

لورازپام (آتیوان)

میدازولام (آرایی)

اگزازپام (سراکس)

پروزپام (Centrax)

کوازپام (دورال)

تمازپام (Restoril)

تریازولام (Halcion)

• بوپروپیون (ولبوترین)
• کاربامزپین (تگرتول)
• دیکلوفنزین
• دوکسپین (Sinequan)
• دزیپریمین (نورپرامین)
• فلوکستین (پروزاک)
• ایمی پرامین (توفرانیل)
• لیتیوم
• ملیتراسن
• مولیندون (موبان)
• پاروکستین
• فنلزین (ناردیل)
• پروتریپتیلین (ویواکتیل)
• ترازودون (Desyrel)
• زیملدین

داروهای ضد التهابی با عارضه وزوز گوش:

• آسپرین
• آسماتاسین
• بنوریلات
• بنوکساپروفن
• کارپروفن
• دیکلوفناک (ولتارن)
• دیفلونیزال (دولوبید)
• فنوپروفن (نالفون)
• فپرازون
• ایبوپروفن (موترین، ادویل، نوپرین)
• ایندومتاسین (ایندوسین)
• ایزوکسیکام
• کتوپروفن (Orudis)
• متیل سالیسیلات (BenGay)
• ناپروکسن (Naprosyn، Anaprox، Aleve)
• دی-پنسیلیامین
• فنیل بوتازون (بوتازولیدین)
• پیروکسیکام (Feldene)
• پروگلومتاسین
• پروکوازون
• روفکوکسیب (Vioxx)
• سالیسیلات ها
• سولینداک (کلینوریل)
• تولمتین (تولکتین)
• زومپیراک

گلوکوکورتیکواستروئیدها از عوامل ایجاد وزوز گوش

• پردنیزولون (پردنیزولون)
• ACTH (هورمون آدرنوکورتیکوتروفیک) (Acthar)

داروهای بیهوشی که می تواند بر گوش اثر بگذارد

• بوپیواکائین
• تتراکائین
• لیدوکائین (نواکائین)

داروهای ضد مالاریا می توانند وزوز گوش ایجاد کنند

کلروکین (آرالن)
هیدروکسی کلروکین (Plaquinil)

سایر موارد :

• تالیدومید (تالومید)

مواد سمی ایجاد کننده وزوز

• lead
• Mercury
• auronofin (gold, Ridaura)

داروهای ایجاد کننده کم شنوایی

در ادامه لیستی از داروهای ایجاد کننده کم شنوایی آورده شده است

سالیسیلات ها عامل ایجاد کم شنوایی

• آسپرین و محصولات حاوی آسپرین
• سالیسیلات ها و متیل سالیسیلات ها (رطوبات)

(به نظر می رسد اثرات سمی وابسته به دوز باشد و تقریباً همیشه پس از قطع داروها قابل برگشت است).داروهای ضد التهاب مانند آسپرین و سالیسیلات ها باعث وزوز و کم شنوایی حسی-عصبی می گردند که با قطع دارو بهبودی دیده می شود. 

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) می توانند کم شنوایی ایجاد کنند

اکثر NSAID ها پتانسیل ایجاد کم شنوایی و/یا وزوز گوش را دارند. از آنجایی که داروهای جدید اغلب برای استفاده تأیید می شوند، مهم است که با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید تا مشخص شود آیا دارویی که برای شما تجویز شده می تواند مشکلی ایجاد کند یا خیر.

• دیکلوفناک (ولتارن)
• اتوکولاک (لودین)
• فنپروفن (نالفون)
• ایبوپروفن (موترین، ادویل، نوپرین و غیره)
• ایندومتاسین (ایندوسین)
• ناپروکسن (Naprosyn، Anaprox، Aleve)
• پیروکسیکام (Feldene)
• سولینداک (کلینوریل)

(اثرات سمی مربوط به دوز است و پس از قطع داروها تقریباً قابل برگشت است.)

آنتی بیوتیک ها ،داروهای ایجاد کننده کم شنوایی

• آمینوگلیکوزیدها
• آمیکاسین (آماکین)
• جنتامایسین (گارامایسین)
• کانامایسین (کانترکس)
• نئومایسین (در بسیاری از پمادهای آنتی بیوتیکی بدون نسخه یافت می شود.)
• نتیل مایسین (نترومایسین)
• استرپتومایسین
• توبرامایسین (Nebcin)

جالب توجه این است که داروهای موضعی قطره گوش حاوی جنتامایسین یا نئومایسین در انسان اتوتوکسیک به نظر نمی رسند مگر اینکه غشای تمپان (پرده گوش) سوراخ شده باشد. هنگامی که محلول یک آنتی بیوتیک آمینوگلیکوزید روی پوست همراه با آنتی بیوتیک آمینوگلیکوزید به صورت داخل وریدی استفاده می شود، خطر افزایش اثر اتوتوکسیک وجود دارد، به خصوص اگر محلول روی زخم باز یا خام استفاده شود، یا اگر بیمار آسیب کلیوی زمینه ای دارد.

نئومایسین دارویی است که بیشترین سمیت را برای ساختار درگیر در شنوایی، حلزون گوش دارد، بنابراین فقط برای استفاده موضعی توصیه می شود. اما حتی درمان موضعی منجر به از دست دادن شنوایی در هنگام درمان نواحی بزرگ شده است که اجازه می‌دهد مقادیر زیادی از دارو در بدن جذب شود. کم شنوایی ناشی از این دسته از آنتی بیوتیک ها معمولا دائمی است.

اریترومایسین
EES
E-mycin
ایلوسون
اریک
پدیازول
بیاکسین
زیتروماکس: معمولاً در صورت تزریق داخل وریدی 2-4 گرم در 24 ساعت، به خصوص اگر نارسایی کلیوی زمینه ای وجود داشته باشد، سمی است.

وانکومایسین (Vancocin) مشابه آمینوگلیکوزیدها از این جهت که ممکن است در صورت استفاده داخل وریدی در عفونت های تهدید کننده حیات سمی باشد. این واقعیت که آمینوگلیکوزیدها و وانکومایسین اغلب با هم به صورت داخل وریدی برای درمان عفونت های تهدید کننده زندگی استفاده می شوند، مشکل را بزرگتر می کند.
مینوسیکلین (مینوسین) (مشابه اریترومایسین)
پلی میکسین B و آمفوتریسین B (فرآورده های ضد قارچ)
کاپرومایسین (کاپستات) (داروهای ضد سل)

دیورتیک ها می توانند کم شنوایی ایجاد کنند

• بندروفلومتازید (کورزید)
• بومتادین (Bumex)
• کلر-تالیدون (تنورتیک)
• اسید اتاکرینیک (ادکرین)
• فوروزماید (Lasix)

اینها معمولاً در صورت تزریق داخل وریدی برای نارسایی حاد کلیه، بحران فشار خون حاد، یا ادم حاد ریوی / نارسایی احتقانی قلب، سمی هستند. موارد نادر سمیت گوش هنگامی که این داروها به صورت خوراکی در دوزهای بالا توسط افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی مصرف می شود، مشاهده شده است.

کم شنوایی حاصل ازاین نوع داروها معمولا موقتی بوده و علائمی چون وزوز و احساس پری در گوش را نیز به دنبال دارند. با پرهیز از تزریق وریدی این داروها می توان از بروز سمیت گوشی جلوگیری نمود.

داروهای شیمی درمانی عامل کم شنوایی

• بلئومایسین (بلنوکسان)
• بروموکریپتین (پارلودل)
• کربوپلاتین (کاربوپلاتین)
• سیس پلاتین (پلاتینول)
• متوترکسات (روماترکس)
• نیتروژن خردل (Mustargen)
• وینبلاستین (ولبان)
• وین کریستین (Oncovin)

اثرات اتوتوکسیک را می توان با نظارت دقیق سطح خون به حداقل رساند.

در بین داروهای شیمی درمانی نیز تعدادی دارو وجود دارد که ایجاد سمیت برای گوش می کنند.  که باعث وزوز،کم شنوایی و درد گوش می شوند.کم شنوایی ناشی از آنها معمولا دوطرفه بوده  و معمولا دایمی است .

کینین

• کلروکین فسفات (آرالن)
• کویناکرین هیدروکلراید (آتابرین)
• سولفات کینین (Quinam)

اثرات اتوتوکسیک بسیار شبیه به اثرات آسپرین است.

محافظ مخاط

• میزوپروستول (سایتوتک)
• مسکن های مخدر
• هیدروکودون (لورست، ویکودین)

طره های ایجاد کننده کم شنوایی

بیشتر داروهای موضعی گوش دارو هایی هستند که برای درمان عفونت های گوش میانی یا اگزمای گوش کاربرد دارند. که به تدریج و به ندرت می توانند  باعث مرگ سلول های مویی شوند. که بیشتر آنها در گروه آنتی بیوتیک قرار دارند.ا ین داروها شامل پلی میکسین B   و پروپیلن گلیکول هستند.

درمان کم شنوایی ناشی از دارو

از آنجایی که پزشکان و محققان به یادگیری بیشتر در مورد اثرات و خطرات سمیت گوش ادامه می دهند، در حال حاضر هیچ راه مستقیمی برای معکوس کردن و درمان سمیت گوش وجود ندارد. برای اکثر بیماران، موثرترین راه حل این است که مصرف داروی اتوتوکسیک را قطع کرده و به گوش خود زمان دهید تا به طور طبیعی از اثرات آن بهبود یابد.

اگر فکر می کنید داروها به شنوایی شما آسیب می رسانند، با پزشک خود صحبت کنید. آنها ممکن است بتوانند دوز شما را کاهش دهند یا داروی جایگزینی را پیدا کنند که برای شما مفید باشد.

اگر مشکوک هستید که یک داروی جدید باعث وزوز گوش یا کاهش شنوایی می شود، چه باید کرد؟

هنگامی که متوجه شدید که کدام داروها می توانند از طریق سمیت گوش به گوش شما آسیب برسانند، در موقعیتی هستید که می توانید از آنها محافظت کنید. با تجمع دارو در بدن، خطر سمیت گوش افزایش می یابد. اگر پس از شروع مصرف داروی جدید دچار وزوز گوش شدید، با پزشک تجویز کننده خود تماس بگیرید. شما نباید بدون مشورت با پزشک خود مصرف هیچ دارویی را قطع کنید. خطرات قطع یک دارو ممکن است بسیار بیشتر از هر مزیت بالقوه باشد.

در حالی که کاهش شنوایی مرتبط با افزایش سن شایع ترین علت وزوز گوش است، داروهای اتوتوکسیک نیز می توانند منجر به این مشکل شنوایی شوند. اگر قبلاً وزوز گوش دارید، قبل از تجویز داروی جدید به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است جایگزین های موثری برای داروهای اتوتوکسیک در دسترس باشد. اگر نگران وزوز گوش به عنوان یک عارضه جانبی داروهای خود هستید، لطفاً با پزشک یا داروساز مشترک خود مشورت کنید.

علاوه بر این، به یاد داشته باشید که فقط به این دلیل که پزشک شما یکی از این داروها را تجویز می کند، به این معنی نیست که شما حس شنوایی خود را از دست خواهید داد یا دچار وزوز گوش خواهید شد. تجربیات با داروهای اتوتوکسیک از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

پیشگیری از کم شنوایی در اثر دارو

بر خلاف تهدیدات سلامت شنوایی شما مانند عفونت گوش یا قرار گرفتن در معرض صداهای بلند، محافظت از خود در برابر سمیت گوش نسبتاً ساده است. وقتی صحبت از محافظت از سلامت شنوایی شما در برابر سمیت گوش می شود، دانش قدرت است.

قبل از شروع هر گونه داروی تجویزی، از پزشک خود در مورد اثرات بالقوه اتوتوکسیک بپرسید. در حالی که مصرف داروهایی با اثرات بالقوه اتوتوکسیک ممکن است برای برخی شرایط سلامتی اجتناب ناپذیر باشد، پزشک شما ممکن است بتواند جایگزینی را تجویز کند که بر سلامت شنوایی شما تأثیری نداشته باشد.

انجام تست های شنوایی سنجی دوره ای را فراموش نکنید.

سوالات متداول درباره داروهای ایجاد‌کننده کم‌شنوایی

آیا کم‌شنوایی ناشی از داروها دائمی است؟

پاسخ: بستگی به نوع دارو دارد. برخی داروهای اتوتوکسیک مانند آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزیدی (جنتامایسین، نئومایسین) و داروهای شیمی‌درمانی (سیس‌پلاتین، کاربوپلاتین) می‌توانند باعث آسیب دائمی و غیرقابل برگشت به سلول‌های مویی حلزون گوش شوند. در مقابل، داروهایی مانند آسپرین (در دوزهای بالا)، ایبوپروفن و برخی دیورتیک‌ها معمولاً باعث کم‌شنوایی موقت می‌شوند که پس از قطع مصرف دارو، بهبود می‌یابد. اگر پس از قطع دارو، علائم شنوایی ادامه پیدا کند، احتمال آسیب دائمی وجود دارد و باید بررسی پزشکی انجام شود.

آیا می‌توان مصرف داروهای اتوتوکسیک را قطع کرد؟

پاسخ: این موضوع بستگی به شرایط بیمار و نوع بیماری دارد. اگر دارو برای درمان یک بیماری حیاتی مانند سرطان یا عفونت‌های شدید تجویز شده باشد، قطع ناگهانی آن ممکن است خطرناک باشد. در چنین مواردی، پزشک ممکن است دوز دارو را کاهش داده، داروی جایگزین تجویز کند یا وضعیت شنوایی بیمار را به‌طور منظم پایش کند. اما اگر داروهای اتوتوکسیک برای شرایطی تجویز شده‌اند که جایگزین‌های کم‌خطر دارند، می‌توان با مشورت پزشک، مصرف آن‌ها را متوقف کرد یا تغییر داد. قطع خودسرانه دارو توصیه نمی‌شود و باید تحت نظر پزشک انجام شود.

آیا همه افراد به یک میزان به داروهای اتوتوکسیک حساس هستند؟

پاسخ: خیر، میزان حساسیت به داروهای اتوتوکسیک از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• ژنتیک: برخی افراد به‌طور ژنتیکی مستعد آسیب شنوایی ناشی از داروها هستند.
• سن: نوزادان، کودکان و سالمندان نسبت به اثرات اتوتوکسیک داروها حساس‌تر هستند.
• وضعیت سلامت: افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی، کبدی یا قلبی بیشتر در معرض عوارض شنوایی ناشی از این داروها هستند.
• مصرف هم‌زمان داروهای دیگر: ترکیب داروهای اتوتوکسیک با سایر داروها (مثلاً مصرف هم‌زمان دیورتیک‌ها با آنتی‌بیوتیک‌های اتوتوکسیک) می‌تواند خطر آسیب شنوایی را افزایش دهد.
• مدت و دوز مصرف: هرچه دوز دارو بالاتر و مدت مصرف طولانی‌تر باشد، خطر آسیب بیشتر است.

به همین دلیل، پایش مداوم شنوایی در افرادی که در معرض این داروها قرار دارند، بسیار مهم است.

نتیجه‌گیری

داروهای ایجاد‌کننده کم‌شنوایی می‌توانند تأثیرات جدی و گاهی غیرقابل بازگشتی بر سیستم شنوایی داشته باشند. این داروها که عمدتاً شامل برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای شیمی‌درمانی، دیورتیک‌ها و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی هستند، ممکن است از طریق تخریب سلول‌های شنوایی، کاهش جریان خون در گوش داخلی یا اختلال در انتقال سیگنال‌های عصبی باعث افت شنوایی شوند. با توجه به اینکه بسیاری از این داروها برای درمان بیماری‌های جدی استفاده می‌شوند، آگاهی از عوارض جانبی آن‌ها و پایش مداوم وضعیت شنوایی افراد در معرض خطر از اهمیت بالایی برخوردار است. بیماران باید در صورت تجویز داروهای اتوتوکسیک، تحت نظر پزشک قرار گرفته و در صورت مشاهده علائمی مانند وزوز گوش، احساس سنگینی یا کاهش تدریجی شنوایی، فوراً اقدام به بررسی و درمان کنند. از سوی دیگر، پزشکان نیز باید در تجویز این داروها دقت کافی داشته باشند و در صورت امکان، از داروهای جایگزین با عوارض کمتر استفاده کنند. در نهایت، آگاهی عمومی و توجه به هشدارهای پزشکی می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از کم‌شنوایی ناشی از مصرف داروها ایفا کند و از بروز مشکلات شنوایی در آینده جلوگیری نماید.